Spis treści
Czym jest ryzyko finansowe?
Ryzyko finansowe, to ewentualna sytuacja w której dochodzi do utraty pieniędzy lub cennych aktywów. W kontekście rynków finansowych możemy ryzyko można zdefiniować, jako ilość pieniędzy, które trader lub inwestor może stracić podczas handlu lub w trakcie inwestycji. Ryzyko nie polega na rzeczywistej stracie, ale odnosi się do tego, co ostatecznie można utracić.
Innymi słowy, każda z usług finansowych lub transakcji wiąże się z nieodłącznym ryzykiem straty. To właśnie tę ewentualność nazywamy ryzykiem finansowym. Ogólnie rzecz biorąc, pojęcie to można zastosować do szeregu różnych scenariuszy - począwszy od rynków finansowych, administracja czy nawet rządów.
Proces oceny ryzyka finansowego i radzenia sobie z nim (a raczej zabezpieczania się przed jego ziszczeniem się) najczęściej określa się angielskim risk management (pol. zarządzaniem ryzykiem). Zanim jednak przejdziemy do opisu risk management, najpierw rozszerzmy Twoją wiedzę na temat samego ryzyka finansowego i jego wielu rodzajów.
Ryzyka finansowe można sklasyfikować i zdefiniować na wiele sposobów. Najbardziej godnymi przytoczenia przykładami są: ryzyko operacyjne, ryzyko braku zgodności i ryzyko systemowe.
Typy ryzyk finansowych
Tak jak zostało to wspomniane wcześniej na świecie istnieje wiele różnych sposobów kategoryzacji ryzyka finansowego. Definicje ryzyka finansowego mogą się pomiędzy sobą różnić w zależności od kontekstu. W artykule przedstawiony zostanie krótki przegląd takich zagadnień jak: ryzyko inwestycyjne, operacyjne, zgodności i ryzyko systemowe.
Ryzyko inwestycyjne
Jak wskazuje już sama nazwa tego ryzyka, ryzyko inwestycyjne wiąże się z inwestowaniem i handlem. Istnieje wiele form ryzyka inwestycyjnego, ale większość z nich ostatecznie wiąże się ze zmiennymi cenami aktywów lub towarów na rynkach. Ryzyko rynkowe, ryzyko płynności i ryzyko kredytowe uznaje się za część większej grupy ryzyk inwestycyjnych.
Ryzyko rynkowe
Zarządzanie ryzykiem rynkowym zaczyna się od rozważenia Marty na temat tego, ile jej Bitcoin straci na wartości jeśli cena tej kryptowaluty spadnie o XX dolarów. Następnym krokiem, który powinna podjąć Marta jest stworzenie strategii, która określi, jak będzie ona reagować na konkretne ruchy ceny tej kryptowaluty.
Inwestorzy zazwyczaj narażeni są zarówno na bezpośrednie, jak i pośrednie ryzyko rynkowe. Bezpośrednie ryzyko rynkowe wiąże się ze stratą, jakiej może doświadczyć trader w wyniku niekorzystnej zmiany ceny danego aktywa lub towaru. Poprzednio przytoczony przykład Marty ilustruje bezpośrednie ryzyko rynkowe (Marta kupiła Bitcoin przed spadkiem ceny tej kryptowaluty).
Pośrednie ryzyko rynkowe z kolei dotyczy mniej oczywistych ewentualności lub działań, które mogą wpłynąć na dane aktywo lub towar. Na rynkach akcji i obligacji, czymś co pośrednio wpływa na cenę akcji jest ryzyko stopy procentowej. To czyni je ryzykiem pośrednim.
Dla przykładu, jeśli Tomasz kupi akcje spółki, to jego udziały mogą zostać pośrednio dotknięte np. zmianą stóp procentowych przez bank centralny. W sytuacji w której dochodzi do fluktuacji stóp procentowych, firmy mają trudności z rozwojem lub utrzymaniem rentowności swoich biznesów. Wyższe stopy procentowe zachęcają innych inwestorów do sprzedaży swoich akcji.
Przy tej okazji warto jednak zauważyć, że stopy procentowe wpływają na rynki finansowe zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. O ile wysokość stóp procentowych wpływa na akcje w pośredni sposób, to mają one bezpośredni wpływ na obligacje i inne papiery wartościowe o stałym dochodzie. Tak więc, w zależności od wybranego aktywa lub towaru, ryzyko stopy procentowej można uznać za ryzyko bezpośrednie lub pośrednie.
Ryzyko płynności
Wyobraźmy sobie na przykład, że Marta właśnie kupiła 1000 jednostek kryptowaluty XYZ po cenie 10 USD każda. Załóżmy, że cena tej kryptowaluty utrzymuje się na stabilnym poziomie przez kilka następnych miesięcy i Marta dalej może sprzedać posiadane przez siebie środki za dokładnie tę samą cenę, za które je kupiła.
Na płynnym rynku o dużym wolumenie Marta będzie w stanie bezproblemowo sprzedać swoje aktywa o wartości 10 000 USD, ponieważ na rynku znajduje się wystarczająca liczba nabywców gotowych zapłacić 10 USD za każdą jednostkę tej kryptowaluty. Ale jeśli rynek jest niepłynny, to jedynie kilku nabywców byłoby skłonnych zapłacić 10 USD za każdą jednostkę, którą posiada Marta. Przez to Marta prawdopodobnie musiałaby sprzedać sporą liczbę swoich środków w postaci kryptowaluty XYZ po znacznie niższej cenie.
Ryzyko kredytowe
Ryzyko kredytowe. to ryzyko utraty pieniędzy przez pożyczkodawcę z powodu niewykonania zobowiązania przez kontrahenta. Dla przykładu, jeśli Tomasz pożyczy pieniądze od Marty, to Marta bierze na siebie ryzyko kredytowe. Innymi słowy, istnieje taki scenariusz w którym Tomasz nie odda Marcie pożyczonych pieniędzy wraz z odsetkami. To właśnie taką ewentualność określa się mianem ryzyka kredytowego.
W tamtych czasach wiele z największych amerykańskich banków posiadało miliony transakcji offestowych z setkami różnych kontrahentów. Kiedy pierwszy z banków, Lehman Brothers nie wywiązał się ze swoich zobowiązań, ryzyko kredytowe gwałtownie wzrosło. Sytuacja na rynku amerykańskim bardzo szybko odbiła się echem na całym świecie doprowadzając do kryzysu finansowego, który doprowadził do tzw. Wielkiej Recesji.
Ryzyko operacyjne
Ryzyko operacyjne, to ryzyko strat finansowych spowodowanych awarią wewnętrznych procesów, systemów lub procedur. Awarie te są często spowodowane przypadkowymi błędami ludzkimi lub celowymi oraz nieuczciwymi działaniami.
W nowoczesnej historii doszło już do wielu udokumentowanych incydentów związanych ze źle zarządzanymi pracownikami, którym udało się wykonać nieautoryzowane transakcje przy użyciu środków firmy, lub co gorsza jej klientów. Takie działania określane są mianem rogue trading i w globalnym ujęciu odpowiadają za ogromne straty finansowe - szczególnie w sektorze bankowym.
Awarie operacyjne mogą być również spowodowane przez zdarzenia zewnętrzne, które pośrednio wpływają na działalność firmy, takie jak trzęsienia ziemi, burze czy inne klęski żywiołowe.
Ryzyko zgodności
Jeśli usługodawca lub firma nie przestrzega zasad obowiązujących w danym kraju, to w najgorszym przypadku może zostać zamknięta lub ewentualnie ukarana pieniężnie. Błędy związane z ryzkiem zgodności kosztowały miliardy dolarów wiele firm i banków. Najczęściej spotykane (i karane) błędy to np. np. działanie bez ważnej licencji, handel poufnymi danymi i informacjami bez zgody, czy ostatecznie korupcja.
Ryzyko systemowe
Ryzyko systemowe najczęściej objawia się w sytuacji w której w danej branży lub na danym rynku dochodzi do bardzo dużej ilości korelacji pomiędzy ich uczestnikami. Tym samym gdyby firma Lehman Brothers nie była tak głęboko powiązana z całym amerykańskim systemem finansowym, to jej bankructwo byłoby znacznie mniej dotkliwe. Niestety było inaczej.
Łatwym sposobem na zapamiętanie koncepcji ryzyka systemowego jest wyobrażenie sobie efektu domina, w którym jeden element, który upada jako pierwszy, powoduje upadek innych elementów.
Ryzyko systemowe kontra systematyczne
Ryzyka systemowego nie należy mylić z ryzykiem systematycznym lub inaczej ryzykiem zagregowanym. To ostatnie jest trudniejsze do zdefiniowania i odnosi się do szerszego zakresu ryzyka - nie tylko finansowego.
Ryzyko systematyczne może być związane z szeregiem czynników ekonomicznych i społeczno-politycznych, takich jak np. inflacja, stopy procentowe, wojny, klęski żywiołowe i poważne zmiany polityki rządowej.
Zasadniczo rzecz ujmując, to ryzyko systemowe dotyczy zdarzeń, które wpływają na kraj lub społeczeństwo w wielu dziedzinach i na wielu poziomach. Zdarzenia te mogą obejmować zmiany w np. sektorze rolnictwa, budownictwa, górnictwa, produkcji, finansów i innych. O ile więc ryzyko systemowe można ograniczyć poprzez połączenie aktywów o niskiej korelacji, to nie można go ograniczyć poprzez dywersyfikację portfela.
Zakończenie
W artykule omówiliśmy jedynie niektóre z wielu rodzajów ryzyka finansowego, wliczając w to ryzyko inwestycyjne, operacyjne, compliance i systemowe. Na łamach opisu grupy ryzyk inwestycyjnych omówiliśmy ryzyko rynkowe, płynności i ryzyko kredytowe.
Rynki finansowe mają to do siebie, że nie da się z nich całkowicie usunąć ryzyka. Najlepszą rzeczą, jaką może zrobić inwestor lub trader, jest możliwie jak największe ograniczanie potencjalnych ryzyk, a jeszcze lepiej ich kontrola. Zrozumienie ogólnego pojęcia i podziału ryzyka finansowego jest jednym z pierwszych kroków, jakie powinien podjąć każdy trader przed rozpoczęciem pracy nad efektywną strategią zarządzania ryzykiem.