Öncü ve Artçı Göstergeler

Öncü ve artçı göstergeler nelerdir?

Öncü ve artçı göstergeler, ekonomilerin ya da finansal piyasaların güçlü ya da zayıf yanlarını değerlendirmek için kullanılan araçlardır. En basit haliyle öncü göstergeler, bir ekonomik döngü ya da piyasa trendinden önce değişir. Bunun aksine artçı göstergeler ise geçmiş hareketlere dayanır ve belirli bir piyasa ya da ekonomiye dair tarihi veriler hakkında içgörü sunar.

Diğer bir deyişle, öncü göstergeler tahmine yönelik sinyaller (hareketler ve trendler oluşmadan önce) verirken, artçı göstergeler de hali hazırda gerçekleşmiş trendlere dayanan sinyaller yaratır. Bu iki tür gösterge, teknik analizden (TA) faydalanan yatırımcılar ve tacirler tarafından sıklıkla kullanılır ve menkul kıymet, Forex ve kripto para alım satımları için oldukça kullanışlıdır.

Finansal piyasalarda TA göstergeleri, 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan eski bir geçmişe sahiptir. Bu göstergelerin altında yatan fikir, 1902 ve 1929 yılları arasında geliştirilmiş olan Dow Teorisine dayanır. Dow Teorisi en özünde fiyat hareketlerinin rastgele olmadığını dolayısıyla da daha önceki piyasa hareketlerinin analizlerine dayanarak tahmin edilebileceğini savunur.

Bunun dışında öncü ve artçı göstergeler ekonomik performansı belirlemek için de kullanılır. Bu sayede yalnızca teknik analize ve piyasa fiyatlarına ilişkin olmakla kalmaz diğer ekonomik değişkenler ve endeksler için de kullanılabilir.

Öncü ve artçı göstergeler nasıl çalışır?

Öncü göstergeler

Daha önce de belirttiğimiz gibi öncü göstergeler henüz ortaya çıkmamış trendler hakkında bilgi sunabilir. Dolayısıyla bu göstergeler potansiyel durgunlukları ve düzelmeleri tahmin etmek için kullanılabilir. Menkul değer piyasası performansı, perakende satışları ya da yapı ruhsatları buna örnek olarak verilebilir.

Öncü göstergeler ekonomik döngülerden önce gelme eğiliminde olur ve genel olarak kısa ve orta dönem analizler için uygundur. Örneğin, yapı ruhsatları öncü bir ekonomik gösterge olarak kabul edilebilir. İnşaat işçilerine yönelik gelecek bir talebi ve emlak piyasasına yatırımı işaret edebilir.

Artçı göstergeler

Öncü göstergelerin aksine artçı göstergeler, her zaman kendi başlarına fark edilir olmayan mevcut trendleri belirlemek için kullanılır. Dolayısıyla bu tip bir gösterge ekonomik döngülerin ardından hareket eder.

Artçı göstergeler genellikle uzun dönem analizlerde kullanılır ve ekonomik performans geçmişine ya da eski fiyat verisine dayanır. Diğer bir deyişle artçı göstergeler hali hazırda başlamış ya da sonlanmış piyasa trendlerine ya da finansal olaylara dayanarak sinyaller oluşturur.

Uyum göstergeleri

Kripto para dünyasınında daha az popüler olsalar da bahsetmeye değer uyum göstergeleri adında üçüncü bir tür gösterge daha bulunur. Bu göstergeler diğer iki türün arasında yer alır. Neredeyse gerçek zamanlı şekilde çalışarak mevcut ekonomik durum hakkında bilgi sağlar.

Örneğin, bir çalışan grubunun çalışma saatleri ya da imalat ve madencilik gibi belirli bir endüstri sektörünün üretim oranları ölçülerek bir uyum göstergesi oluşturulabilir.

Fakat akılda tutulması gereken nokta öncü, artçı ve uyum göstergelerinin tanımının her zaman çok net olmadığıdır. Bazı göstergeler yönteme ve bağlama göre farklı kategorilere girebilir. Bu durum özellikle Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) gibi ekonomik göstergelerde yaygındır.

GDP, geleneksel olarak bir artçı gösterge olarak kabul edilir çünkü geçmiş veriler üzerinden hesaplanır. Fakat bazı durumlarda ekonomik değişimleri neredeyse anında yansıtarak bir uyum göstergesi haline gelir.

Teknik analizde kullanım

Daha önce belirttiğimiz gibi ekonomik göstergeler finansal piyasaların da bir parçasıdır. Alım satım yapanların ve grafik kullanıcılarının çoğu öncü ya da artçı gösterge olarak tanımlanabilecek teknik analiz araçları kullanırlar.

Öncü TA göstergeleri, en temelde, öngörüye yönelik bilgiler sunar. Genellikle piyasa fiyatına ve ticaret hacmine dayanırlar. Bu da, yakın gelecekte gerçekleşmesi olası piyasa hareketlerini gösterdikleri anlamına gelir. Fakat her gösterge gibi artçı göstergeler de her zaman doğru sonuç vermez.

Teknik analizde kullanılan öncü gösterge örnekleri arasında Göreceli Güç Endeksi (RSI) ve Stokastik RSI yer alır. Bir anlamda, mum grafikler bile yarattıkları modeller bakımından bir tür öncü gösterge olarak kabul edilebilir. Uygulamada bu modeller gelecekteki piyasa olayları hakkında içgörü sunabilir.

Diğer yandan, artçı TA göstergeleri daha önceki verilere dayanır ve tacirlere hali hazırda olmuş şeyler hakkında içgörü sunar. Yine de bu tip göstergelerden yeni piyasa trendlerinin başlaması aşamasında faydalanılabilir. Örneğin, bir yukarı trend sona erdiğinde ve fiyat hareketli ortalamanın altına düştüğünde, bu bir aşağı trendin başlangıcını gösteriyor olabilir.

Bazı durumlarda, tek bir grafik sisteminde iki tür gösterge de bulunabilir. Örneğin, Ichimoku Bulutu hem öncü hem de artçı göstergelerden oluşur.

Teknik analiz için kullanıldığında hem öncü hem de artçı göstergeler avantajlara ve dezavantajlara sahiptir. Öncü göstergelerin gelecekteki trendleri tahmin etmeleri sayesinde tacirlere en iyi fırsatları yakalamada yardımcı oldukları düşünülebilir. Fakat sorun öncü göstergelerin sıklıkla yanıltıcı sinyaller yaratmasıdır.

Bununla birlikte artçı göstergeler açık şekilde belirlenmiş daha önceki piyasa verilerine dayandıkları için daha güvenilir olma eğilimdedir. Fakat artçı göstergelerin en belirgin dezavantajı piyasa hareketlerine verdikleri gecikmeli tepkidir. Bazı durumlarda sinyaller bir tacirin kazanç sağlayacak bir pozisyon açabilmesi için görece geç olarak ulaşır ve sonuçta daha düşük potansiyel kazanca sebep olur.

Makro ekonomide kullanımları

Göstergeler piyasa fiyatı trendlerini değerlendirmedeki faydaları dışında makro ekonomik trendleri analiz etmek için de kullanılabilirler. Ekonomik göstergeler, teknik analizde kullanılanlardan farklıdır ama yine de öncü ve artçı gösterge olarak kabaca sınıflandırılabilir.

Daha önce verdiğimiz örneklere ek olarak diğer öncü ekonomik göstergelerin arasında perakende satışları, emlak fiyatları ve üretim faaliyetlerinin yoğunluğu yer alır. Genel olarak bu göstergelerin gelecek ekonomik faaliyetleri belirlediği ya da en azından tahmine yönelik bir içgörü sağladığı varsayılır.

Artçı makro ekonomik göstergelerin diğer iki klasik örneği de işsizlik ve enflasyon oranlarıdır. GSMH ve TÜFE ile birlikte bu göstergeler farklı ülkelerin gelişim seviyelerini kıyaslarken ya da bir ülkenin daha önceki yıllara ya da on yıllara kıyasla büyüme oranı değerlendirilirken sıklıkla kullanılır.

Son fikirler

Öncü ve artçı göstergeler, teknik analizde de makro ekonomide de kullanılsalar birçok farklı tür finansal çalışma için önemli bir rol oynar. Genellikle birden fazla kavramı tek bir araç olarak birleştirerek farklı türlerdeki verilerin yorumlanmasına yardımcı olurlar.

Dolayısıyla bu göstergeler en nihayetinde gelecekteki trendleri tahmin ya da hali hazırda mevcut trendleri teyit edebilirler. Bunun dışında bir ülkenin ekonomik performansını değerlendirme bakımından da daha önceki yıllarla ya da diğer ülkelerle kıyaslamayı mümkün kıldıkları için kullanışlıdırlar.